Llyfr - Llongau a Gwŷr Hwylio Cymru - Clawr Meddal

Adolygiad Gwales ( gyda chaniatâd Cyngor Llyfrau Cymru):

Gydag arfordir sydd bron i fil o filltiroedd o hyd, nid yw'n syndod bod traddodiad morwrol â gwreiddiau dwfn yng Nghymru.

Y dyddiau hyn, mae dibyniaeth economaidd ar y môr yn tueddu i droi o gwmpas denu twristiaid. Yn y dyddiau a fu, fel y mae'r llyfr hwn yn ei ddangos yn gynhwysfawr, roedd yn llawer mwy na hynny. Daeth goresgynwyr fel y Llychlynwyr a'r Rhufeiniaid i gyd i Gymru ar y môr. Ac ar adegau pan oedd cysylltiadau trafnidiaeth eraill yn wael neu ddim yn bodoli, roedd teithio ar y môr yn frenin a threfi ar yr arfordir yn ffynnu.

Disgrifir dim llai na 65 o borthladdoedd Cymreig a fu unwaith yn weithredol yn Llongau a Gwŷr Hwylio Cymru yn ogystal â’r bobl oedd yn byw ynddynt. Mae yna hefyd y morwyr, masnachwyr môr, smyglwyr, môr-ladron ac adeiladwyr llongau.

Mae yna ddigonedd o fanylion hanesyddol i'r purydd yn ogystal â chyffyrddiadau dynol hyfryd sy'n dangos pa mor anodd y gallai bywyd ar y môr ac wrth ymyl fod. Er enghraifft, hyd yn oed pan oedd ager yn cymryd lle hwyl, roedd yr amodau ar gyfer y criw yn dal yn anfaddeuol. Mae un adroddiad o'r 1930au yn dweud bod y rheweiddio ar y llong yn annigonol a bod gwiddon yn rhan gyffredin o'r diet.

Mae’r llyfr hwn yn atgof pwysig o amser pan oedd y môr yn llawer mwy na dim ond rhywbeth i edrych arno – roedd yn ffynhonnell bywyd a marwolaeth.